گفتوگۆ لەگەڵ بڵاوکراوەی ئۆکتۆبەر
ئۆکتۆبەر: لە ئاستیکی فراواندا ئەوەی ڕوویدا لە میسر بە شۆڕشێکی تر لە قەڵەم ئەدریت و بەلگەش بۆ ئەمە هاتنە سەر جادەی فراوانی خەڵکیە لە ٣٠ ی جوندا. ئایا ئەوەی ڕوویدا شۆڕشی دووەم بوو، کە بووە مایەی ڕوخانی مورسی؟
رێبوار ئەحمەد/ بە بروای من ئەو شۆرشەی دوو سال و نیو بەر لە ئیسا لە میسر دەستی پیکرد و لە هەنگاوی یەکەمیدا کۆتایی بە دەسەلاتی حسنی موبارەک هینا، تا ئیستا بەردەوامە. لە ماوەی ئەم دوو سال و نیوشەدا لەگەل بەرەی دژە شۆرش لە کیشمەکێشی بەردەوامدا بووە. ئەم شۆرشە لەگەل ئەوەی کە کەم و کوری سیاسی و ریکخراوەیی و رابەری گەورەی هەیە و ئاسۆ بورژوازیەکان قورسایی گەورەی بەسەردا دەکەن، بەلام ئەوەندە ریشەدارو جەماوریە کە هەولەکانی سەرجەم بەرەی دژە شۆرش نەیتوانیوە بلێسەکەی بکوژێننەوە. بە تایبەتی لەو رۆژەوە جەماعەتی ئیخوان موسلمین توانیان دەسەلات بگرنە دەست، بە پشتواینی سوپا و هاوکاری دەولەتانی ناوچەکە و جیهان، بە هەموو توانایان کاری سەرکی خۆیان کرد بە کوژاندنەوەی بلیسەی شۆرش و سەرکوتکردنی و سەندنەوەی دەسکەوتەکانی و راپیچ کردنی کۆمەلگای میسر بۆ ناو زەلکاوی کۆنەپەرستی و دواکەوتوی و سەرکوت و بیمافی. بەلام لەو هەولەیاندا نەک هەر سەکەوتو نەبون، بەلکو سەرئەنجام دەسەلاتەکەیان کەوتە بەر شەقی شۆرش.
گومان لەوە نیە کە لەم ساتەدا جگە لە تین و تەوژمی شۆرش هیچ هۆکاریک نەبوو بۆ هینانە خوارەوەی محمد مورسی و تێهەلدانی دەسەلاتی چەتە ئیسلامیەکان. جەماوەریکی بێ ئەژمار شەقامەکانی ئەو کۆمەڵگایەیان کردە مەیدانی راوەستان و تیکۆشان و قوربانیدان بۆ کۆتاییهێنان بە دەسەلاتی ئیسلامی و هەژاری و سەرکوت و هەڵاواردن، بیگومان ئەمە لەم کاتەدا تاقە هۆکاریک بوو بۆ کۆتایی دەسەلاتی مورسی و هیچ گومانێک هەڵناگرێت. ئەمە دوەمین هەنگاوی گەورەی شۆرشی میسر بوو. بەلام لیرەدا دەبی جیاوازیەکی تەواو و هەمەلایەنە بکریت لە نیوان شۆرش و ئەو کردوە سەربازیەی سوپا کە لە دواساتەکاندا و بەر لەوەی شۆرش حوکمەکەی خۆی بۆ کیشانە خوارەوەی مورسی جێبەجێ بکات، سوپا وەکو بەهیزتیرن و سەرەکی ترین دەزگای دژە شۆرش لەو ولاتەدا، راستەوخۆ بۆ جلەوگرتن لە قولبونەوەی زیاتری شۆرش و پاراستنی گشت سیستەمی دەسەلاتی بورژوازی لە گورزی شۆرش، ریاکارانە بە ناوی لایەنگری لە شۆرش و خواستی خەلکەوە هاتە مەیدان و موحەمد مورسی لەدەسەلات لابرد. ئەم هەنگاوەی سوپا نابی تیکەل بە شۆرش بکریت، ئەمە نەک هەر بەشیک نەبوو لە شۆرش بەلکو جیگای خۆیەتی وەکو کۆدەتاو پلانیکی مەترسیدارو تیکدەرانە لە دژی شۆرش ناوببریت، بە مەبەستی تیکدان و جڵەوکردنی رەوتی شۆرش و کۆنترۆڵکردنی ئیرادەی شۆرشگیرانەی خەلک. کە کاریگەری زۆر گەورەو خراپی هەبوەو دەبیت لە سەر رەوتی شۆرش و بار قورسی بۆ پیکدەهینیت و کۆمەلگای خستوەتە بەردەم مەترسیەکی گەورەوە.
ئۆکتۆبەر؛ بەلام سوپا وەکو بەدەنگەوەهاتنی داواو خواستی خەلک هاتە سەر خەت و حوکمی تەواوبوونی دەسەڵاتی مورسی ڕاگەیاند، ئایا ئەمە خود بە خود مایەی پشتیوانی لێکردن نیە؟
وەلام/ هەر لەو رۆژەوە کە ئیسلامیەکان دەسەلاتیان بە دەستەوە گرت، بیدرەنگ کەوتنە بەرامبەر نارەزایەتی فراوانی جەماوەری و هەولی لەکارخستنی دەسەلاتیان چوە دەستوری شۆرشەوە. بەلام لە گشت ئەم ماوەیەدا سوپا نەک هەر بە پیری داوای خەلکەوە نەهات، بەلکو لە پال دەسەلاتی سەرکوتگەری ئیخوانەکان راوەستا. سوپا کیشەیەکی نەبوو لەگەل ئەوەی ئیخوان حوکمرانی میسر بکات، سەرانی سوپا لە سایەی حوکمی ئیخواندا خاترجەم بوون لەوەی بەرژەوەندیە ئابوری و سیاسیەکانیان مسۆگەرو پاریزراون. بەلام هاتنەمەیدانە ملیونیەکانی ئەم دواییانەی شۆرش ئەو راستیەی لە هەموان گەیاند کە چیتر کۆمەلگای میسر تەحەمولی دەسەلاتی ئیخوان ناکات. لیرەوە سوپا یان دەبوو بۆ پاراستنی بەرژەوەندیەکانی خۆی و سیستەمی دەسەلاتی بورژوازی حیسابی خۆی لە حیساب ئیخوان جیابکاتەوەو بە شیوەیەکی تر پلانی پاراستنی سیستەمی دەسەلات لە مەترسی شۆرش بباتە پێشەوە، یان دەبوو چاوەروانی ئەوەبیت کە لەگەل ئیخواندا خودی سوپا و گشت سیستەمی دەسەلاتیش بکەویتە بەردەم گورزی شۆرش. لە هەردوو حالەتەکەدا سوپا هەر رۆڵی دژە شۆرشی خۆی دەگێڕا، بەلام سوپا ئەوی یەکەمی هەلبژاردو بەم جۆرەش هەم رەوتی بەرامبەرکێ و فەزا شۆرشگیرانەکەی تیکدا و هەم جاریکی تر خۆلی کردە چاوی خەلک و خۆشباوەری بەوە دروست کرد کە سوپای سەرکوتگەرو دژە شۆرش لەگەل جەماوەری شۆرش یەک باسکن.
بۆ زیاتر روونبونەی وەلامی ئەو پرسیارەی کە ئایا ئەوەی سوپا کردی مایەی پشتیوانیە یان نا؟ پیویستە بریک بە وردیەوە هەلومەرجەکە هەلسەنگینین، تەنیا ئەوە بەس نیە کە ناوبردنی هەنگاوەکەی سوپا بەوەی کودەتایە یان نا، بکریتە بنەمای حوکمیکی تەقلیدی و ئوصولی لەو بارەیەوە. دروستر وایە بارودۆخە واقعیەکە هەلسەنگینین و بزانین ئەم هەنگاوەی سوپا چ ئاکام و ئاسەواریکی هەبوەو دەبیت. یەکەم من پیم وایە رۆژانی کۆتایی مانگی جون، واتە ئەوکاتەی کە هیشتا سوپاو ئیخوان دەست لە ناو دەست بووون، شۆڕش حوکمی وەلانانی مورسی براندبوەوە، ئەگەر سوپا بەوجۆرە دەخالەتی نەکردایە، شۆرش گەیشتبوە ئەو ئاستە کە بەشێوەیەکی زۆر کازسازتر مورسی و دەسەلاتی ئیخوانەکان رامالیت و گورزیکی زۆر کاریگەرتر لە گشت توانای سیاسی و کۆمەلایەتی ئیسلامی سیاسی لە میسرو ناوچەکە بدات و هەنگاوێکی گەورە لە ریگای ئالوگۆری شۆرشگیرانە هەلگریت. بەلام کردەوەکەی سوپا گەردیکی خستە سەر ئەو راستیەی کە شۆرش دەسەلاتی ئیخوانی وەلاناوە. ئەمەش تەنانەت کاریگەری گورزی شۆرش لەسەر خودی ئیخوانیش کەم دەکاتەوە. هاوکات ئەم هەنگاوە لانی کەم لەم ساتەدا بەری لەوە گرت کە شۆرش لە ریگای هینانە سەرکاری بەدیلیکی شۆرشگیرانەدا برواتە پێشتر، جلەوی ئەوەی گرت کە شۆرش قولتربیتەوەو گشت سیستەمی بیروکراسی بورژوازی راپیچێ و هەنگاوی کارسازتر و گەورەتر لە ریگای بەدیهینانی ئامانجەکانی هەلگریت. لەهەمانکاتدا دەتوانین ئاکامی خراپی ئەم هەنگاوەی سوپا هەر ئیستا لەسەر فەزای سیاسی و کۆمەلایەتی میسر ببینین. چ لەو رەوەوە کە بەشیویەکی سیاسی گەورە بەرپا بوەو چ ئەوەی کە مەیدانیکی تر بۆ جەنگ و ئیرهاب و تاوانکاری ئیخوانەکان کراوەتەوە. لەم بارەیەوە ئەوەی کە سوپا میرسی وەلاناوە، دەستی ئیسلامیەکان لەم مەیدانەدا زۆر ئاوەلاتر دەکات لەچاو ئەوەی کە شۆرش خۆی راستەوخۆ حوکمەکەی خۆی بە شیوەی شۆرشگیرانەو خەباتی سیاسی و جەماوەری جێبەجێ بکردایە. ئیستا دەبی نیگەرانی ئەوەبین کە مەترسی جەنگ و جۆریکی تر لە سیناریۆکانی سوریا و لیبیا هەرەشەیە لەسەر شۆرشی میسر و ئەو کۆمەلگایە. کە دەبی بەرەی شۆرش وردبینی و کارایی گەورە بە خەرج بدات بۆ تیپەراندن و دورخستنەوەی ئەم مەترسیە. ئەم دەخالەتەی سوپا و تارادەیەک گۆرانی بەرامبەرکێکە لە نیوان جەماوەرو ئیخوانەوە بۆ بەرامبەرکێی سوپا و ئیخوان، دەتوانی رۆلی کاریگەری هەبیت بۆ لە مەیدانی وەدەرنانی جەماوەر و لەباربردنی شۆرش. شۆرشی میسر بەبێ یەکلاکردنەوەی حیسابی سوپا و لەکارخستنی ئەم سەرەکی ترین و بەهیزترین دەزگای دژە شۆرشە، هەر بە نیوە ناتەواو دەمینیتەوە. بەلام ئەم دەخالەتەی سوپا لەم زەمیەنەیەشدا ئەرکی شۆرشی زۆر سەختر کردوەتەوە….هەموو ئەمانە بارقورسی گەورەو مەترسین لەسەر شۆرش کە ئاکامی دەخەلەتەکەی سوپان.
ئۆکتۆبەر: بە بڕوای ئێوە کاریگەری ڕوخانی ئیخوان مسلمین و ئیسلامی سیاسی و جەوی شۆڕشگێڕانەی میسر لەسەر ناوچەکە و کوردستانیش چی ئەبێت؟
وەلام/ بێگومان کاریگەریەکی گەورەی هەبوەو دەبیت، بەلام رادەو چۆنیەتی ئەم کاریگەریە سەرئەنجام پشت بەوە دەبەستیت کە رەوتی روداوەکان بەرەوکوێ دەرۆن و بە کوێ دەگەن. ئەگەر شۆرشی میسر بتوانی سەختیەکانی ئیستا تیپەرنی و لەم قۆناغە هەستیارو سەخت و تازەیەی بەرامبەرکێی لەگەل ئیخوان سەرکەوتوانە بیتەدەر کە بەتایبەت بەهۆی دەخالەتی سوپاوە زۆر سەخت و پر مەترسی بوەتەوە، ئەوکات دەرس و دەسکەوتیکی میژووی لە بەرامبەر وەرەمی سەرەتانی ئیسلامی سیاسی تۆمارو جیگیر دەکات و تەکانێکی گەورەش بە فەزای شۆرشگێڕانە دەدات لە ناوچەکەدا. بیهێننە بەرچاو دەسەلاتی رەوتیک کە دەیان سالە لەو کۆمەلگایە شەری دەسەلات دەکات و خۆشباوەریەکی گەورە لە کۆمەلگادا بەرامبەری هەبوو، دەسەلاتی رەوتیکی ئیسلامی کە دەکرێ بڵێین وەکو ئیلهام بەخشی هەموو ئیسلامی سیاسی لە جیهاندا چاوی لێ دەکرا، لەگەل بەهرەمەندبونی لە پشتیوانی دەولەتانی کۆنەپەرستی ناوچەکەو جیهان و سوپای میسر، کەچی نەیتوانی یەک سال و یەک رۆژ تەمەن بکات و بە هاتنە مەیدانی دەیان ملیون کەس کە وەکو فراوانترین هاتنەمەیدانی میژوو ناودەبریت، هینرایە خوارەوە. ئەمە پەیامیکی یەکجار بەهیزو راشکاوو بەرجەستە بە هەموو بەشەریەت دەدات. پەیامی ئەوەی کە ئەم تاقمە کۆنەپەرست و دواکەوتوو ئینسانکوژانە نەک هەر گونجاوی ئەوە نین کۆمەلگای هاوچەرخ بەریوەبەرن، بەلکو بەڵاو مەترسیەکی گەورەن و دەبی بەیەکجاری لە مەیدان وەدەربنرین.
ئەگەر ئەم دەسکەوتە جیگیربێت دەتوانین بە خیرایی چاوەروانی ئەوەبین کە لە هەموو ناوچەکدا ئیسلامی سیاسی بکەویتە سەر رەوتی پاشەکشە و گورزی یەک لە دوای یەک بخوات. هەر لە ئیستاوە پیشبینی ئەوە دەکریت دەسەلاتی ئیسلامی لە تونس بکەویتە بەر شەقی شۆرش. ئەگەر ئەمە روبدات ئەم رەوتە لە هەموو ناوچەکەدا خیراتر دەکاتەوە. کوردستان کە هەر لەسەرەتاوە لە ژیر کاریگەری شۆرشی میسر بوە، دەتوانی لەمەش کاریگەری گەورە وەربگریت.
بەلام پێویستە ئەوەمان لەبەرچاوبیت کە ئەمە تەنها ئەگەر نیە، بەداخەوە ئەگەری پر مەترسی ئەوەش هەیە کە بە تایبەتی بە رۆل و دەخالەتی سوپاو سیاسەتی ئەمریکاو غەرب و مەیدان کرانەوە بەرووی ئیرهابی ئیسلامیدا، هەروەها لە غیابی ریزی سیاسی سەربەخۆی چینی کریکارو کۆمۆنیزمدا، ئەم کۆمەلگایە بۆ ناو سیناریۆیەکی وەها راپیچ بکریت کە لەدەسەلات خستنی ئیخوان بایەخێکی ئەوتۆی نەمینیتەوە. تەنانەت دەبی مەترسی ئەوەش لەبەرچاو بگیرێت کە رەوتی هەلومەرجەکە بگۆرێ و لە فەزایەکی وەهادا باندو تاقمی چەکدارو تیرۆریستی ئیسلامی بۆ قەرەبوی شکستەکەیان سیناریۆی کارەساتبار بخوڵقێنن. بەرگرتن لەم مەترسیانەو چونەپێشی شۆڕش بەرەو ئامانجەکانی، بەندە بە رۆلی پێشڕەوی چینی کریکارەوەو پێویستی حەیاتی بە هاتنەمەیدانی ریزێکی سەربەخۆی حزبی کریکاری و کۆمۆنیستی بەهیز هەیە.